Planowanie ciąży jest bowiem szeregiem działań, które pomagają zadbać o zdrowie przyszłej mamy i zdrowie oraz dobrą kondycję człowieka, który ma się w bezpośredniej przyszłości pojawić na świecie. Począwszy od wykonania wstępnych badań przed ciążą, przez zdrowe nawyki, aż po konsultacje z lekarzem – tu każdy krok ma znaczenie.
Nie ulega wątpliwości, że ciąża dla kobiety jest swoistą próbą wytrzymałości. Towarzyszące ciąży zmiany hormonalne i znaczący wzrost obciążenia organizmu, mają wpływ na stan organizmu przyszłej matki i kondycję dziecka. Warto jest zadbać o prawidłowy rozwój dziecka i zdrowie kobiety - przyszłej mamy jeszcze przed aktem poczęcia. Świadome planowanie ciąży pozwala bowiem na zminimalizowanie problemów w jej trakcie zarówno u przyszłej mamy, jak i u dziecka. W tym artykule postaramy się przybliżyć nieco ten temat.
Pierwsze podstawowe pytanie: po co planować ciążę?
Odpowiedź na tak zadane pytanie jest bardzo prosta: dla zdrowia dwóch osób, to znaczy dla zdrowia mamy i dla zdrowia dziecka. Planowane macierzyństwo daje czas na podjęcie działań w celu jak najlepszego zadbania o zdrowie i kondycję fizyczną. Po co? Po to, by zwiększyć prawdopodobieństwo samego faktu poczęcia dziecka, oraz by ciąża miała niczym niezakłócony przebieg.
Wszystkie czynniki zdrowotne, zarówno fizyczne, jak i psychiczne, warunkujące prawidłowe przygotowanie do poczęcia dziecka nazywane są zdrowiem prekoncepcyjnym.
Jeśli już jest wiadomo, po co, to w takim razie co trzeba zrobić, by wszystko było ok? Świadome macierzyństwo rozpoczyna się od zrobienia kilku podyktowanych przez rozsądek i wiedzę kroków.
Krok pierwszy i zarazem najważniejszy
Najważniejsza jest wstępna wizyta u osoby, która będzie ciążę prowadzić! Czyli:
- Trzeba wybrać lekarza ginekologa lub położną, który/która przez przyszłą ciążę przeprowadzi;
- Nie wystarczy wybrać medyka, trzeba jeszcze iść na pierwszą wizytę.
Dlaczego tak trzeba zrobić? Na pierwszej wizycie lekarz lub położna przeprowadzi wywiad medyczny w kontekście problemów zdrowotnych, chorób występujących w rodzinie, przeszłości położniczej, przebytych infekcji oraz zleci dodatkowe badania. Wykona podstawowe badanie ginekologiczne i pobierze próbki do badania cytologicznego.
W przypadku występowania jakiejś choroby przewlekłej trzeba się koniecznie upewnić, że choroba jest stabilna. Często w czasie ciąży należy zmienić ich sposób leczenia. Konieczne jest sprawdzenie, czy właśnie czegoś takiego nie należy zrobić. Żeby przygotować się do zajścia w ciążę, należy skontrolować ciśnienie tętnicze, wykluczyć (ew. potwierdzić) cukrzycę, choroby tarczycy i nosicielstwo chorób przenoszonych drogą płciową. Ginekolog może także zalecić sprawdzenie statusu przeciwciał na wirusowe zapalenie wątroby typu B i typu C, różyczkę oraz toksoplazmozę. Podczas wizyty można też ustalić plan dodatkowych szczepień.
Uwaga!
Planując ciążę, trzeba koniecznie zwrócić uwagę na leki typu OTC (leki dostępne bez recepty) i na suplementy. Część z nich może mieć niekorzystny wpływ na sam fakt płodności i może też zaszkodzić rozwijającemu się płodowi. W rozmowie z lekarzem-ginekologiem trzeba koniecznie o to zapytać!
Krok drugi, czyli wizyta u dentysty
Naprawdę warto jest zawczasu zadbać o stan uzębienia. Trzeba wyleczyć wszystkie ubytki próchnicze oraz ewentualne stany zapalne w jamie ustnej. Dlaczego warto to zrobić przed ciążą, a nie już w ciąży? Istnieje spore ryzyko, że dolegliwości związane ze złym stanem uzębienia w trakcie ciąży się nasilą. To jeszcze nie wszystko! Choroby przyzębia mogą mieć związek z ryzykiem przedwczesnego porodu lub niskiej masy urodzeniowej dziecka. Poza tym prześwietlenia RTG, leki przeciwbólowe i antybiotykoterapia nie są wskazane dla kobiety ciężarnej i należy ich za wszelką cenę unikać!
Krok trzeci czyli wszelkie używki won!
Jeśli palisz papierosy, używasz inne wyroby tytoniowe lub pijesz alkohol, przed zajściem w ciążę trzeba koniecznie z tym skończyć. Używki mogą upośledzać sam fakt płodności i zwiększają ryzyko poronienia. Często skutkiem palenia jest astma i wady serca u dziecka. Poza tym palenie ewidentnie spowalnia rekonwalescencję matki podczas połogu.
A picie alkoholu? Nawet niewielkie ilości alkoholu w ciąży mogą wywołać tzw. FAS (ang. fetal alcohol syndrome), czyli alkoholowy zespół płodowy. To jest zespół wad fizycznych i upośledzenia intelektualnego dziecka.
Planując macierzyństwo powinno się ograniczyć ilości wypijanej dziennie kawy i napojów gazowanych. Kobiety, które piją więcej niż dwie filiżanki kawy dziennie lub ponad 2 litry napojów gazowanych zawierających kofeinę, mogą borykać się z niepłodnością, może nawet zaistnieć zwiększone ryzyko poronienia.
Pamiętaj!
W ciąży nie ma bezpiecznej ilości alkoholu, którą możesz wypić! Każdy papieros szkodzi dziecku i tobie! Dlatego naprawdę warto jest o tym pomyśleć przed poczęciem! Trzeba odstawić te używki już na etapie starań o dziecko.
Krok czwarty, czyli suplementuj kwas foliowy
Kwas foliowy należy do rozpuszczalnych w wodzie witamin z grupy B. Można go znaleźć w wielu produktach roślinnych i zwierzęcych, a także we wzbogacanej żywności takiej jak: mąki, płatki śniadaniowe, czy pieczywo.
W okresie przygotowania organizmu do ciąży warto jest zaopatrzyć swój organizm w sposób ekstraordynaryjny, czyli specjalny. Zapewnią to prenatalne zestawy witamin dostarczające dodatkową ilość kwasu foliowego (0,4 miligrama) każdego dnia. Po co? W celu zapobiegania wadom cewy nerwowej u płodu. Do powstania u dziecka tego typu zaburzeń układu nerwowego dochodzi w ciągu czterech pierwszych tygodni po zapłodnieniu. Obejmują one wady mózgowia i czaszki oraz wady rdzenia i kanału kręgowego. Suplementacja kwasu foliowego zmniejsza częstość występowania wad cewy nerwowej nawet o 70%! Dlatego absolutnie warto to zrobić!
Lekarz może zlecić większą dawkę kwasu foliowego (nawet do 5 mg dziennie), gdy:
- w poprzedniej ciąży wystąpiły wady cewy nerwowej;
- w rodzinie kobiety lub jej partnera były tego typu przypadki;
- kobieta choruje na cukrzycę;
- przyszła mama ma nadwagę i jej BMI przekracza 30;
- kobieta zażywa leki przeciw padaczce.
Uwaga!
Suplementy prenatalne zawierają optymalne stężenia witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli witaminy A, D, E i K. Trzeba jednak bardzo uważać, by starając się o dziecko ich nie przedawkować. Z nadmiarem tych witamin jest związane ryzyko wad wrodzonych u dziecka!
Krok piąty, czyli trzymaj prawidłową masę ciała!
Powszechnie jest wiadomo, że nadwaga i otyłość są czynnikami znacznie zwiększającymi ryzyko rozwoju chorób krążenia, cukrzycy, czy też chorób nowotworowych. Nadwaga ma też istotny wpływ na zdrowie reprodukcyjne kobiety. U kobiet z nieprawidłową masą ciała znacznie częściej występują poważne zaburzenia miesiączkowania oraz niepłodność.
Czego skutkiem może być nadwaga i otyłość u ciężarnej kobiety? Może ona prowadzić do rozwoju:
- nadciśnienia indukowanego ciążą;
- zaburzeń o charakterze zakrzepowo-zatorowym;
- stanu przedrzucawkowego;
- cukrzycy ciążowej;
- zespołu bezdechu sennego;
- makrosomii płodu, czyli wagi urodzeniowej powyżej 4 kg;
- poronień.
Planując zatem ciążę koniecznie trzeba przestrzegać zasad zbilansowanej diety połączonych z regularną aktywnością fizyczną. Aktywność tę należy zresztą kontynuować także w czasie ciąży, oczywiście o ile nie ma wyraźnych przeciwwskazań medycznych w tym, zakresie!
Krok szósty, czyli zadbaj o swój tzw. dobrostan psychiczny
Kobieta starając się o ciążę, musi koniecznie, postarać się o zredukowanie poziomu stresu. Oczywistym jest, że przewlekły stres negatywnie wpływa na płodność, gdyż zwiększa w organizmie stężenie kortyzolu i prolaktyny, co może być przyczyną wystąpienia cykli bezowulacyjnych.
Dobrze jest planując ciążę, zapoznać się z prostymi technikami relaksacji, świadomego oddechu, tzw. treningu uważności. Trzeba zadbać o swój komfort psychiczny, chociażby poprzez stosowanie prostych technik relaksacyjnych, takich jak np.:
- technika progresywnej relaksacji mięśni Jacobsona (polega na napinaniu i rozluźnianiu kolejnych grup mięśniowych w określonym porządku);
- trening autogenny Schultza (wzbudzenie poczucia ciepła i ciężkości w różnych częściach ciała za pomocą stwierdzeń opisujących ten stan).
Krok siódmy, czyli mężczyzna też powinien o siebie zadbać
Mitem jest, że tylko kobieta ma się do ciąży przygotować. Aby zapewnić sobie najlepszy możliwy start w rodzicielstwo i mieć większe szanse na zdrową ciążę i w ogóle na powstanie dziecka, również mężczyzna powinien o siebie zadbać. Warto udać się do lekarza, zrobić podstawowe badania krwi, wykluczyć choroby wirusowe. Przyszły tata powinien też odstawić używki minimalnie na 3 miesiące przed poczęciem (spermatogeneza trwa mniej więcej trzy miesiące). Trzymamy sie także zdrowego trybu życia: odpowiednia i zbilansowana dieta, aktywność fizyczna. W ten sposób przyszły tata może się do rodzicielstwa przygotowywać razem ze swoją partnerką.
Czas na podsumowanie
Świadome planowanie ciąży może być doskonałą motywacją do poprawienia swojego stanu zdrowia, np. poprzez korekcję nawyków żywieniowych, zwiększenie aktywności, czy też dzięki odstawieniu szkodliwych używek.
Dobra kondycja fizyczna i psychiczna organizmu pozwoli kobiecie łatwiej zajść w ciążę i lżej przejść przez wszystkie zmiany, które będą zachodziły w jej ciele w trakcie ciąży. Kontakt z lekarzem prowadzącym, położną lub kwalifikowaną doulą jest szalenie korzystny! I tu miejsce na małą dygresję, tylko pozornie nie na temat.
Co to jest doula?
Raczej trzeba spytać: kto to jest doula? Dzisiaj jeszcze odpowiedź na to pytanie nie jest jeszcze powszechnie znana, warto więc jest wiedzieć już na etapie planowania ciąży, że jest taki ktoś, kto może pomóc.
Słowo „doula” pochodzi z języka starogreckiego i dosłownie znaczy: „służąca, niewolnica”. Dzisiaj doula to jest wykształcona i doświadczona również we własnym macierzyństwie kobieta, zapewniająca ciągłe niemedyczne, fizyczne, emocjonalne i informacyjne wsparcie matce i rodzinie na czas ciąży, porodu i po porodzie. Warto o tym pomyśleć już na etapie planowania ciąży.
A wszystko to po to, by uniknąć niepotrzebnych rozczarowań i by okres oczekiwania na nowego człowieka był najszczęśliwszym czasem w życiu przyszłej mamy i taty.
